Bệnh bai liệt là gì và điều trị phòng tránh bệnh như thế nào?

Bại liệt là một bệnh truyền nhiễm do virus Polio gây nên, bệnh có thể bùng phát thành dịch và có nguy cơ gây tử vong ở người mắc bệnh rất cao. Cần chẩn đoán, phòng ngừa và điều trị bệnh hợp lý.

Bại liệt là bệnh gì?

Bại liệt là một bệnh truyền nhiễm do virus Polio theo đường tiêu hóa gây nên, bệnh có thể bùng phát thành dịch, biểu hiện bởi hội chứng liệt mềm cấp. Bệnh bại liệt có thể dự phòng được bằng cách tiêm chủng vaccine bại liệt để tạo ra miễn dịch chủ động, nhờ đó mà tỷ lệ bệnh bại liệt ở trẻ em giảm đáng kể.

Bệnh bại liệt trước đây xuất hiện và gây đại dịch ở hầu hết các châu lục. Số lượng người mắc bệnh và tử vong vì bệnh bại liệt tăng mạnh. Bác sĩ Cao đẳng Y Dược Sài Gòn cho biết thêm từ năm 1955-1960 khi vắc xin bại liệt ra đời, tỷ lệ mắc và tử vong do bệnh bại liệt đã giảm đáng kể, nhất là ở các nước phát triển.

Nguyên nhân gây bệnh bại liệt là do đâu?

Virus polio được xác định là nguyên nhân chính gây bệnh bại liệt, thuộc chi vi rút đường ruột (Enterovirus), thuộc họ Picornavirida, có hình khối cầu, không có vỏ, chứa ARN. Vi rút bại liệt Polio được chia thành 3 dạng:

• Typ I: tác nhân chính gây bệnh lên đến 90% có tên gọi là Brunhilde
• Typ II : có tên là Lansing
• Typ III: có tên là Leon

Vi rút bại liệt có thể tồn tại ở môi trường bên ngoài. Trong phân, Vi rút bại liệt có thể sống được nhiều tháng ở nhiệt độ 0 – 40C. Trong nước, ở nhiệt độ thường chúng sống đến 2 tuần. Vi rút bại liệt sẽ bị tiêu diệt ở nhiệt độ 560C sau 30 phút và thuốc tím. Trong nước sinh hoạt có chứa clo nồng độ thấp nên không tiêu diệt được vi rút bại liệt.

Con đường xâm nhập của Vi rút Polio vào cơ thể người là đường tiêu hóa, rồi đến các hạch bạch huyết, số ít virus Polio xâm nhập vào hệ thống thần kinh trung ương gây tổn thương ở các tế bào sừng trước tủy sống và tế bào thần kinh vận động của vỏ não, dẫn đến hội chứng liệt mềm trên lâm sàng.

Triệu chứng của bệnh bại liệt là gì?

Triệu chứng bệnh bại liệt phụ thuộc vào thể bệnh bại liệt mà có biểu hiện khác nhau. Bệnh bại liệt có thể biểu hiện các triệu chứng không điển hình trong thể bại liệt không gây tổn thương hệ thần kinh trung ương, nhưng cũng có thể là rất nghiêm trọng trong thể liệt. Hầu hết các bệnh nhân bị nhiễm bệnh thường không biểu hiện triệu chứng hoặc có triệu chứng không rõ ràng. Bệnh bại liệt được chia làm ba thể:

• Bại liệt thể nhẹ: các triệu chứng thường gặp nhất của thể này là những triệu chứng giống như các bệnh nhiễm trùng do virus khác gây ra, bao gồm: sốt cao, đau đầu, mất ngủ, rát cổ họng, buồn nôn và nôn, táo bón hoặc tiêu chảy. Bệnh thường có thể hồi phục trong vài ngày.
• Bại liệt thể không liệt: hay còn có tên gọi khác là thể viêm màng não vô khuẩn với triệu chứng thường gặp nhất là đau đầu, cứng cổ, và thay đổi chức năng tâm thần.
• Bại liệt thể liệt: triệu chứng điển hình của thể này là sốt đi kèm cảm giác đau đầu, cứng cổ và lưng, táo bón và nhạy cảm khi bị chạm vào người. Bệnh nhân dần dần bị mất cảm giác và khả năng vận động ở phần dưới của cơ thể dẫn đến bại liệt không đối xứng nhưng sẽ phục hồi dần trong vòng 2 đến 6 tháng. Trong các trường hợp nghiêm trọng, nếu bệnh nhân bị liệt cả tủy sống và hành tủy có thể dẫn đến suy hô hấp và gây tử vong.

Có những phương pháp nào được áp dụng để chẩn đoán bệnh bại liệt?

Bên cạnh các triệu chứng lâm sàng như cứng cổ và lưng, khó khăn khi bệnh nhân nuốt và thở, và có những phản xạ bất thường. Việc chẩn đoán bệnh bài liệt sẽ dựa trên tiền sử tiêm chủng và xét nghiệm phân lập chính xác vi rút bại liệt Polio trong vòng 14 ngày kể từ khi mắc bệnh từ các bệnh phẩm như phân, dịch hầu họng hoặc dịch não tủy. Dược sĩ Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết vi rút sẽ được phân loại và được định typ huyết thanh, trong đó huyết thanh 1 là typ gây bệnh thường gặp nhất.

Trước khi chẩn đoán xác định bệnh bại liệt bác sĩ sẽ loại trừ một số nguyên nhân khác như:

• Chấn thương: Liệt do chấn thương.
• Liệt do viêm dây thần kinh.
• Hội chứng Guillain Barré.
• Bệnh nhân bị nhiễm vi rút ECHO và Coxsackie với thể bệnh viêm màng não vô khuẩn và triệu chứng liệt.
• Vi rút EV7: nguyên nhân chính gây bệnh chân – tay – miệng và viêm não – màng não cũng có khả năng gây liệt.

Có những phương pháp nào được áp dụng để điều trị bệnh bại liệt?

Bệnh bại liệt là loại bệnh lây nhiễm do vi rút hiện nay vẫn chưa có biện pháp điều trị đặc hiệu. Theo Y sĩ đa khoa, các biện pháp điều trị bệnh bại liệt chủ yếu là điều trị nâng đỡ và giảm nhẹ triệu chứng:

Bất động hoàn toàn.

Tăng cường và nâng cao thể trạng người bệnh bằng sinh tố và dịch truyền.

Nếu có dấu hiệu của liệt tủy bệnh nhân cần được hỗ trợ hô hấp

Phục hồi chức năng cơ bắp và khắc phục di chứng, cải thiện sức mạnh cơ bắp và phục hồi thể lực.

Thuốc: các loại thuốc giảm đau như aspirin và nhóm thuốc kháng sinh sẽ được bác sĩ chỉ định nếu xuất hiện bội nhiễm vi khuẩn.